สุขภาพและการบำบัด
สดศรี สุริยะฉาย
ความคิดคำพูดและการกระทำมาจากสมอง

ชาวตะวันตกให้ทารกนอนตะแคงเลยมีกะโหลกศีรษะกลมจมูกโด่ง คนเอเชียให้ทารกนอนหงายเพราะเกรงว่าทารกอาจคว่ำหน้าหายใจไม่ออก ยังดีที่คนเอเชียมีระบบประสาททำงานดี เพราะบ้านมักอุดมด้วยต้นไม้เลยได้ออกซิเจนเลี้ยงเซลล์สมอง มักจะพูดได้หลายภาษา เพราะระบบประสาทส่วนหน้าเป็นส่วนทำงานด้านเจรจา คือ Center of Speaking ถัดไปเหนือด้านหน้าส่วนบนเป็นการทำงานด้านเหตุผล Center of reasoning อยู่ติดกับ Cerebrum Motor Center ที่อยู่ส่วนบนของกะโหลกทำงานเพื่อการเคลื่อนไหว ด้านบนสุดของสมองคือส่วนที่จะบอกเหตุและผลในการคิดการพูดและการกระทำ เรียกว่า Sense Center ที่บางคนรู้สึกว่าคิดอย่างไรมักเป็นไปเช่นนั้น หรือเรียกว่าพระเจ้าดลใจ บางคนพูดว่าคนให้อาหารแมวไร้บ้านเป็นหมา ลืมไปว่าตนเองก็กินอาหารเหลือจากคนอื่นเหมือนกัน แสดงให้เห็นตัวอย่างการทำงานของสมองส่วนนี้ คือขาดการประสานงานของความคิดเรื่องเหตุและผล หรือเรียกว่า Sense Center ไม่ประสานงานกัน ด้านบนของสมองส่วนหลังเป็นการทำงานของการใช้ภาษา เรียกว่า Language Center สังเกตที่บางคนมีความจัดเจนในหลายภาษา เพราะติดต่อกับระบบความจำได้ดี สมองส่วนหลังสุดด้านล่างเป็นศูนย์บงการในการใช้สายตาที่จะมองเห็นเช่นการสอดด้ายเข้ารูเข็มที่เล็กนิดเดียวทั้งนี้ ไม่เกี่ยวกับการเห็นเหตุการณ์ล่วงหน้า ซึ่งจะใช้วิจารณญาณพิเศษเมื่อมีสมาธิ อย่างเช่นเมื่อพระอาจารย์ไพบูลย์ นิสัยสุตานุยุติ จากจังหวัดนครสวรรค์เคยมาสอนสมาธิที่ตึกกรรมฐานวัดไทยลอสแองเจลิส สามารถส่งดวงแก้วมายังผู้เขียนที่กำลังอยู่ในสมาธิ เมื่อเวลาตีสี่ ผลปรากฏดวงแก้วสีเงินที่ดวงตาซ้ายปรากฏประกายระยิบระยับพุ่งขึ้นสูง ดวงตาข้างขวาปรากฎองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้ากำลังทรงพระดำเนินอยู่ มิใช่ภาพนิ่ง แต่เป็นภาพพระองค์กำลังทรงพระบาท และพระหัตถ์เคลื่อนตามจังหวะการดำเนินของพระบาท มิใช่ภาพนึกคิดตามสมาธิ แต่เป็นภารการเสด็จพระดำเนินจริง ขณะนั้นเป็นเวลายามสาม ซึ่งตำนานกล่าวว่า องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าเสด็จไปทรงโปรดนรกเมื่อยามหนึ่ง ยามสองทรงเสด็จโปรดสวรรค์ ยามสามทรงเสด็จมายังโลกมนุษย์ และที่เป็นจริง ก็เพราะชายพระจีวรโบกพริ้วตามสายลมเมื่อทรงย่างก้าว เรื่องนี้วิทยาศาสตร์อธิบายว่า Hypothalamus ทำหน้าที่ส่งข่าวไปยังร่างกายผ่านสมองซึ่งทำงานด้วยระบบไฟฟ้า (electrical system) ร่วมกับระบบผลิตสารเคมีพิเศษ สำหรับการสื่อสารภายในร่างกายที่เรียกว่า ฮอร์โมน ฉะนั้นการทำงานร่วมกันของความคิด คำพูด และการกระทำจึงเป็นการร่วมงานของสมองหลายฝ่าย ทั้งความคิด การไตร่ตรอง การเคลื่อนไหว การจดจำ โดยมีสมองส่วนล่างเรียกว่า Cerebellum ประสานงานกับระบบการเคลื่อนไหวเพื่อดำเนินการประสานงานทั้งหมด

การทำงานของสมองนั้นละเอียด เพราะประสานงานกับการสร้าง 10 ระบบของร่างกาย ทั้งกระดูก กล้ามเนื้อ การคิด การพูด การมีเหตุและผลต่อการตัดสินใจ การจดจำ เราจะเอาความฝันมาเทียบกับความจริงไม่ได้ แต่บางครั้งความฝันก็สามารถเกิดขึ้นจริงราวกับระบบประสาทรู้ก่อนแล้ว จึงไม่ควรประมาทในการบริโภคอะไร หรือให้ไวตามินต่อระบบประสาทดีเพียงพอหรือเปล่า พักผ่อนตามที่ระบบประสาทต้องการไหม

การทำงานของสมอง ดูเหมือนเป็นอัตโนมัติ แต่ขอให้สังเกตให้ละเอียดว่า เราสนใจต่อการดูแลสมองเพียงพอแค่ไหน ไม่ใช่ว่า ฉันชอบสูบกัญชาเพราะทำให้สมองเกิดความเคลิ้มเป็นสุข เพราะอารมณ์ชั่ววูปอาจนำไปสู่อุบัติเหตุดังที่ปรากฏเป็นข่าว และทางการต้องทำการพิสูจน์การทำงานของสมองว่าปกติหรือเปล่า เพราะระบบประสาทตอนขับรถเร็วฝ่าเข้าสู่ฝูงชนที่กำลังข้ามถนนที่ทางม้าลาย อาจเป็นความผิดปกติของสมอง หรือได้รับผลจากสิ่งเสพติด หรือสมองทำงานผิดปกติตั้งแต่เกิด เพราะกฎหมายกำหนดให้หยุดรถที่ทางม้าลาย ให้คนข้ามถนนตามระเบียบปกติ จึงต้องหาสาเหตุที่ส่งผลให้สมองทำงานผิดปกติเช่นนั้น

สมองส่วนในเรียกว่า ventricle แบ่งการทำงานเป็นซีกซ้ายและซีกขวา คือ left ventricle กับ right ventricle ต่ำลงไปเรียกว่า third ventricle กับ fourth ventricle เพื่อประสารการทำงานส่วนล่างของสมองส่วนบนดังกล่าวข้างต้น

ที่กล่าวมาทั้งหมดนี้ยังมีส่วนในของสมอง เรียกว่า Thalamus ที่จะทำหน้าที่ประสานงาน และแยกแยะข่าวสารทั้งหมดที่สมองได้รับมา นั่นคือ การแยกว่าอะไรสร้างความสุขความพอใจ อะไรทำให้ตกใจ หรืออะไรควรบอกเท้าให้ออกวิ่งหนี โดยมี Hypothalamus รับหน้าที่อีกทอดหนึ่งที่จะประสานงานของสองระบบคือการทำงานของกระแสไฟฟ้ากับการทำงานของสารเคมีในร่างกาย ที่จะประสานงานรวมอีกต่อหนึ่ง กับอีกส่วนของสมองต่างหากจากสมองก้อนใหญ่ดังกล่าวข้างต้น ส่วนนี้เป็นส่วนเฉพาะ ตั้งอยู่ด้านล่างของสมองทั้งหมด เรียกว่า Cerebellum ทำหน้าที่ประสานงานกับระบบเคลื่อนไหวของอวัยวะร่างกาย หรือการทำงานของระบบกระดูก ระบบกล้ามเนื้อ หรือระบบส่งกระแสโลหิตไปเลี้ยงให้ทันการ

มีส่วนทำหน้าที่สำคัญของสมองอีกต่างหาก เช่น Pineal Gland ที่อยู่ตรงกลางด้านล่างของสมองส่วนใหญ่ ทำหน้าที่ผลิตฮอร์โมนเพื่อการหลับสนิทอย่างมีคุณภาพ จึงเป็นที่พูดกันว่า วัยสูงอายุมักบกพร่องในด้านสมอง เพราะไร้ซึ่งฮอร์โมนที่จะทำให้หลับตามที่ร่างกายต้องการ สมองก็จะเสื่อมการทำงาน การเคลื่อนไหวก็อ่อนแอลง ฮอร์โมนนี้ชื่อ Melatonin ผลิตโดยต่อมไพนีลขนาดเล็กเท่าเม็ดถั่ว อยู่ด้านในส่วนกลางเหนือ จาก Cerebellum คนสูงอายุที่นอนไม่หลับจึงต้องซื้อยาเมลาโทนินกินเพื่อให้นอนหลับ สมองจะได้แจ่มใสไม่แก่ก่อนวัยจนเกินไป

ต่อมที่สำคัญด้านล่างของสมองก้อนใหญ่ เรียกว่า Pituitary Gland เล็กเท่าเม็ดถั่วแต่ความสำคัญมากมาย เช่นถ้าขาดการทำงานของต่อมนี้ผลิตฮอร์โมนไม่ถึง 1ใน 6 ชนิดที่ควรผลิตโดยต่อมนี้ อาจส่งผลให้เกิดการบกพร่องของการทำงานของไต รักษาน้ำหรือขับของเสียไม่สมบูรณ์ หรือส่งผลต่อการเติบโตของร่างกายตั้งแต่วัยเด็ก และขาดพิจุอิทาริฮอร์โมนเมื่อโตขึ้น ขาดความสนใจทางเพศ ระบบเพศบกพร่อง ต้องใช้การตรวจสอบด้วย MRI หรือ Magnetic Resonance Imaging เรียกว่า ต้องใช้แม่เหล็กขนาดใหญ่ทำงานตรวจการทำงานกับคลื่นวิทยุ (Radio Wave Transmitter) ร่วมกับการทำงานด้วยคอมพิวเตอร์ เพื่อวัดประสิทธิภาพการทำงานของต่อมไพนีล ผู้เขียนไม่ชอบเลยที่จะเข้าตู้เสียงดัง ตึงๆ เพื่อวัดประสิทธิภาพการทำงานของสมองแบบ Computed Tomography Scan

นี่คือการทำงานของสมองที่เราเห็นศีรษะมีดวงตา หู จมูก ปาก ฟัน แต่ยังเทียบไม่ได้กับการทำงานอันละเอียดของสมอง ร่างกายของทารกจึงต้องใช้เวลาถึง 9 เดือน กว่าจะออกสมบูรณ์ ไม่เบื่อเรื่องเพศ ไม่ชอบเพศเดียวกัน หรือผิดวิสัยต่างๆ