ท่านพุทธบริษัทสาธุชนผู้สนใจในธรรมทั้งหลาย การจะนำหลักธรรมขององค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้าของเรามาพิจารณาให้เข้ากับลักษณะการใช้ชีวิประจำวันของแต่ละคนนั้น จำต้องปรับกระบวนทัศน์ให้ร่วมสมัย คอลัมน์ธรรมะสมสมัย วันนี้ขอนำคำว่าสันโดษมาพินิจให้จิตมีพลัง "เพราะเมื่อใดที่ใจเราหวาดหวั่น เมื่อนั้นพลังของเราจะลดลงในทันใด และเมื่อใดที่จิตเราไม่หวั่นต่อความตาย เมื่อนั้นก็อย่าหมายว่าใจเราจะอ่อนแรง" สันโดษธรรมกับภาวะที่เราต้องใช้ต้านโควิด 19 พยาธิภัยที่โลกกำลังหวาดหวั่น และเรามีภัยอยู่รอบตัวทุกคน ขื่อว่าภัยเป็นอันตราย เป็นสิ่งที่น่าสะพึงกลัว สิ่งที่ซ่อนอยู่ภายในใจของเรา พระพุทธเจ้าตรัสไว้ในภยสูตรที่ 1 ภัยภายใน คือ

1. ชาติภัย (ภัยจากการเกิด)

2. ชราภัย (ภัยจากความแก่)

3. พยาธิภัย (ภัยจากความป่วยไข้)

4. มรณภัย (ภัยจากความตาย)

สันโดษธรรมในความหมายหนึ่งจัดว่าผู้เห็นเห็นภัย คือ บุคคลได้เห็นสิ่งที่เป็นอันตรายมาสู่ตน บุคคลจะเพียรพยายามฝึกฝนตนให้ข้ามพ้นจากโพยภัย ภัยอยู่รายรอบแวดล้อมกายของเราทุกคน "ผู้เห็นภัยได้เห็นธรรมนำชีวิต มีดวงจิตคิดตรงและคงมั่น กอปรกุศลผลบุญคุณอนันต์ ไม่หวาดหวั่นภัยตายมาใกล้ตัว" ภัยภายนอก คือ

1. อัคคีภัย (ภัยเกิดจากไฟ)

2. อุทกภัย (ภัยเกิดจากน้ำ)

3. ราชภัย (ภัยเกิดจากอาญาแผ่นดิน)

4. โจรภัย (ภัยเกิดจากคนพาลสันดานโจร)

ในประวัติศาสตร์การเมืองไทยยุคสมัยหนึ่ง เคยห้ามมิให้สอนเรื่องธรรมสันโดษในโรงเรียนเพราะถือว่าไม่นำพาประชาชนกระดือรือร้น ที่จริงสันโดษเป็นธรรมที่สร้างสุขให้กับสังคมได้เป็นอย่างดี เช่น มีความยินดี ความพอใจ คือความรู้จักพอดี ความรู้จักพอเพียง มีลักษณะ 3 อย่าง คือ

1. ยถาลาภสันโดษ ยินดีตามที่ได้, ยินดีตามที่พึงได้ ไม่ปรารถนาสิ่งที่ตนไม่พึงได้หรือเกินไปกว่าที่ตนพึงได้โดยถูกต้อง ชอบธรรม ไม่เพ่งเล็งปรารถนาของที่คนอื่นได้ ไม่ริษยาเขา

2. ยถาพลสันโดษ ยินดีตามกำลัง คือ ยินดีแต่พอแก่กำลังร่างกายสุขภาพและวิสัยแห่งการใช้สอยของตน ไม่ยินดีอยากได้เกินกำลัง

3. ยถาสารุปปสันโดษ ยินดีตามสมควร คือ ยินดีตามที่เหมาะสมกับตน อันสมควรแก่ภาวะ ฐานะ แนวทางชีวิต และจุดหมายแห่งการบำเพ็ญกิจของตน

อนึ่ง สันโดษ 3 นี้ เป็นคำอธิบายของพระอรรถกถาจารย์ ซึ่งมุ่งแสดงข้อปฏิบัติของพระภิกษุโดยเฉพาะ ปรากฏในอรรถกถาและฎีกามากมายไม่น้อยกว่า 10 แห่ง คฤหัสถ์พึงพิจารณาประพฤติปฏิบัติตามสมควร เพราะวิสัยของชาวบ้านต้องปรารถนาความมั่งมี มั่นคง สมหวัง สำเร็จ และมีชีวิตอยู่ด้วยเครื่องอำนวยความสุขเท่าที่บุคคลจะพึงแสวงหาได้ด้วยกำลังอันชอบธรรมแห่งตน ๆ นั้น

การยอมรับวิถีชีวิตแบบพระได้ก็ไม่ใช่เรื่องธรรมดา ท่านต้องหนักแน่นในสันโดษธรรม ดั่งมีพระบาลีว่า "สนฺตุฏฺฐี ปรมํ ธนํ ความสันโดษเป็นทรัพย์อย่างยิ่ง" ญาติโยมบางท่านดูว่าง่ายหลาย ๆ ท่านมักจะมาสอนหนังสือสังฆราช (สำนวนจ้าสำนวน ๆ) พระต้องทำอย่างนั้นอย่างนี้ ใช้วิธีคิดแบบนักบริหารธุระกิจเลยก็มี (บางทีก็เยอะอยู่นะ) พระต้องบอกว่า "ท่านลองมาบวชปฏิบัติดูสักพรรษา 2 พรรษาไหม" ถ้ามาบวชแล้วจะได้รับทราบความลำบากฝึกฝนตน กระทั่งบางคนเกิดความเข้าใจวิถีชีวิตแบบ (The way of Buddhist monk life) ยิ่งพระภิกษุที่อาศัยอยู่บ้านนอก หรือที่ชนบทกันดาร อยู่ในป่าตามภูเขาอย่างนั้น ถ้าเจ็บไข้ได้ป่วย ยาที่ดีที่สุดคือ การเจริญภาวนา พิจารณาเนือง ๆ ว่า :-

พะยาธิธัมโมมหิ พะยาธิง อะนะตีโต

เรามีความเจ็บไข้เป็นธรรมดา จะล่วงพ้นความเจ็บไข้ไปไม่ได้

มะระณะธัมโมมหิ มะระณัง อะนะตีโต

เรามีความตายเป็นธรรมดา จะล่วงพ้นความตายไปไม่ได้

สัพเพหิ เม ปิเยหิ มะนาเปหิ นานาภาโว วินาภาโว

เราจักพลัดพรากจากของที่รัก ของชอบใจทั้งหลาย

ท่านภาวนากิจของท่าน ท่านอยู่ของท่านได้เรื่อยมา หลักเกณฑ์ที่ใช้เจริญภาวนาในคิลานสูตร พระพุทธองค์ได้ตรัสว่า คนเจ็บไข้มีอยู่ 3 จำพวก มีใจความว่า

- โรคบางโรค รักษาหรือไม่รักษาก็ "หาย"

- โรคบางโรค รักษา "หาย" ไม่รักษา "ตาย"

- โรคบางโรค รักษาก็ "ตาย" ไม่รักษาก็ "ตาย"

ทราบหลักการดังนี้แล้ว เมื่อเรามีโรคอะไรเกิดขึ้น เบื้องต้นเราก็ต้องรักษากันไปก่อน ต่อเมื่อรักษาจนสุดความสามารถ หรือสิ้นกำลังทรัพย์แล้ว ก็ควรจะปล่อยวางพิจารณาให้เป็นเรื่องธรรมชาติจิตใจจะได้ไม่เดือดร้อนนอนทุกข์

หลอมรวมใจ ปลูกไม้ไว้ ให้ร่มเงา
ยามใครเขา เข้าวัดมา พาแจ่มใส
สัมผัสเย็น เห็นพระธรรม นำสู่ใจ
พระรัตนตรัย เย็นไม้เงา เข้าร่มธรรม ฯ

สู่ร่มธรรม นำร่มเย็น เห็นประจักษ์
ปลูกใจรัก Let’s go green ถิ่นธรรมล้ำ
ปลุกใจนำ ย้ำทุกคน ยลติดตาม
ร่มพระธรรม ย้ำกำหนด ลดโลกร้อน ฯ

ลดโลกร้อน ผ่อนโลกเย็น เป็นหน้าที่
สร้างความดี ชี้ช่องธรรม ตามคำสอน
พระสัมมา สัมพุทธะ พระชินวร
จำเริญพร วอนบอกบุญ สนับสนุน เทอญ ฯ

ร่วมกันปลูกต้นไม้ไว้ในพระพุทธศาสนา สร้างกุศลจริยา นำพาโลกร่มเย็น ขอเชิญบริจาคพันธุ์ไม้ในโครงการ Love let’s go green (ก้าวไปด้วยกันสร้างสรรค์โลกสีเขียว) วัดพระธาตุทุ่งเศรษฐี วัดไทยแห่งแรกของเมืองแลงแคสเตอร์ 6763 E Avenue H Lancaster CA 93535-7849 Phone: 661-946-3335 ขออนุโมทนา สาธุ รูปขอจำเริญพร