ขอจำเริญพร ท่านผู้สนใจใฝ่ธรรมทุกท่าน เรื่อง การทำบุญอุทิศให้ผู้วายชนม์เป็นประเพณีสำคัญของสังคมชาวพุทธ โดยเฉพาะในคติไทย - นิกายเถรวาท ถือว่าเป็นการเชื่อมโยงระหว่าง “โลกของผู้มีชีวิตอยู่” และ “โลกของผู้ล่วงลับ” ผ่านพิธีกรรมและการอุทิศส่วนกุศล แนวคิดดังกล่าวมีรากฐานจากพระไตรปิฎก คัมภีร์อรรถกถา ตลอดจนความเชื่อดั้งเดิมที่พัฒนามาเป็นระเบียบพิธีเฉพาะ เช่น การทำบุญ 7 วัน 50 วัน และ 100 วัน ซึ่งยังคงสืบทอดในสังคมไทยมาจนถึงปัจจุบัน ถ้าถามว่าจำเป็นไหม หรือเป็นประโยชน์ประการใด

หลักฐานในพระไตรปิฎกเกี่ยวกับการอุทิศส่วนกุศล

- คัมภีร์เปตวัตถุ (ขุททกนิกาย) กล่าวถึงกรณีที่ญาติทำบุญถวายทานแล้วอุทิศส่วนกุศลแก่ผู้ตาย ผู้ที่ไปเกิดเป็นเปรตย่อมได้รับผลบุญนั้นจริง (พระไตรปิฎก ขุททกนิกาย เปตวัตถุ, เล่ม 26)

- คำว่า ปัตติทาน (บาลี: Pattidāna) หมายถึง “การให้ส่วนบุญ” ถือเป็นคติสำคัญของการทำบุญอุทิศผู้ตาย

- มหาปรินิพพานสูตร (ทีฆนิกาย มหาวรรค) ระบุว่า หลังการปรินิพพานของพระพุทธเจ้า ชาวมัลละได้ทำการบูชาสรีระพระพุทธองค์ถึง 7 วันเต็ม (พระไตรปิฎก ทีฆนิกาย มหาวรรค เล่ม 10) ซึ่งเป็นต้นเค้าของพิธีทำบุญ 7 วัน นับจากวันที่พระพุทธองค์เสด็จดับขันธ์ปรินิพพาน ภายหลังไป 7 วันเป็นวัน อัฏฐมีบูชาๅ เป็นวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา ตรงกับ วันแรม 8 ค่ำ เดือน 6 ของทุกปี เป็นวันที่พุทธศาสนิกชนรำลึกถึงเหตุการณ์ ถวายพระเพลิงพระพุทธสรีระ ของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า หลังเสด็จดับขันธปรินิพพานผ่านไปได้ 7 วัน ถ้านับวันอัฏฐมีบูชาเข้าด้วยก็เป็น 8 วัน.

การทำบุญตามระยะเวลา

1. การทำบุญ 7 วัน

บาลี: สัตตทินกัตตา (sattadinakattā) = การทำบุญครบรอบ 7 วัน แหล่งที่มา: สืบเนื่องจากคติ “สัตตะหะ” หลังพระพุทธเจ้าปรินิพพาน มีการบูชา 7 วันเต็ม ความหมาย: เพื่อระลึกถึงผู้ล่วงลับในสัปดาห์แรก นิยมใช้ศัพท์ว่า "สัตตมวาร" และเป็นการรวมญาติในช่วงที่ความอาลัยยังพึ่งผ่านไปใหม่ๆ

2. การทำบุญ 50 วัน

บาลี: ไม่มีคำระบุชัดเจน แต่โดยคติเรียกว่า สัตตสัปตาหกัตตา (การทำบุญ 7 สัปดาห์ = 49 วัน, หรือทำให้ครบ 50 วันเพื่อความสมบูรณ์ของเลข) แหล่งที่มา: พระพุทธเจ้าประทับเสวยวิมุตติสุข 7 สัปดาห์ (49 วัน) หลังตรัสรู้ (พระไตรปิฎก สมยุตตนิกาย สคาถวรรค เล่ม 15) ความหมาย: เพื่อสื่อถึงการครบรอบช่วงเวลาสำคัญ นิยมใช้ศัพท์ว่า "ปัญญาสมวาร" เป็นการย้ำเตือนถึงการสิ้นสุดวาระแห่งการไว้ทุกข์ขั้นหนึ่ง

3. การทำบุญ 100 วัน

บาลี: สัตตติกทิวสกัตตา (sattatikadivasakattā) = การทำบุญครบ 100 วัน แหล่งที่มา: ปรากฏใน อรรถกถาสมันตปาสาทิกา (อรรถกถาพระวินัย) ซึ่งอธิบายการทำบุญครบ 100 วันเป็นประเพณีที่นิยมในชมพูทวีป ความหมาย: ถือเป็นการ “ปลงอาลัย” และจัดเป็นพิธีใหญ่ ญาติพี่น้อง ชุมชน และศรัทธามารวมกันอุทิศบุญกุศลครั้งสุดท้ายก่อนเข้าสู่การรำลึกประจำในรอบปี นิยมใช้ศัพท์ว่า "ศตมวาร"

เหตุผลทางสังคมและศาสนา

1. ทางพระพุทธศาสนา: เป็นการอุทิศบุญ (ปัตติทานมัย) ให้แก่ผู้ตายตามหลักกรรมและผลของกรรม

2. ทางจิตวิทยา: ญาติผู้ยังมีชีวิตอยู่ได้รับการปลอบประโลมใจ มีโอกาสก้าวข้ามความเศร้าโศก

3. ทางสังคม: เป็นโอกาสแห่งการรวมญาติและชุมชน เกิดความสามัคคี

4. ทางวัฒนธรรม: การจัดพิธีกรรมเป็นสัญลักษณ์แห่งความกตัญญูกตเวทีต่อผู้ล่วงลับ

สรุปว่าจำเป็นไหม หรือเป็นประโยชน์ประการใด ?

จากการได้ศึกษาวิเคราะห์แล้ว หากไม่เป็นประโยชน์คงไม่มีการสืบสานมานับเป็นพันปีตราบจนทุกวันนี้ ดรื่องจิตใจหรือเรื่องศาสนาเป็นเรื่องละเอียดอ่อน จึงจำเป็นที่ต้องเอาใจเข้าไปมองประเพณีทำบุญอุทิศให้ผู้วายชนม์ ไม่ว่าจะเป็น 7 วัน 50 วัน หรือ 100 วัน ล้วนมีรากฐานทั้งจากพระไตรปิฎกและคัมภีร์อรรถกถา ผสมผสานกับความเชื่อและวิถีสังคม จนกลายเป็นพิธีกรรมเฉพาะที่มีคุณค่าเชิงศาสนาและสังคม ทำให้ทั้งผู้ตายได้รับบุญและผู้มีชีวิตได้สติระลึกถึงความไม่เที่ยงของสังขาร ตลอดถึงได้รำลึกถึงคุณธรรมวิถี เช่น ความกตัญญูกตเวที การรู้จักกระทำหน้าที่อันดีต่อกัน ในขณะที่มีชีวิตอยู่ก็ดี แม้ล่วงกายวายชนม์แล้วก็ดี ยังให้เกิดศีลธรรมอันดี เป็นการสานสายใยวัฒนธรรมประเพณีอันบัณฑิตชื่นชม

เอกสารอ้างอิง

- พระไตรปิฎก เล่ม 10 ทีฆนิกาย มหาวรรค มหาปรินิพพานสูตร

- พระไตรปิฎก เล่ม 15 สมยุตตนิกาย สคาถวรรค

- พระไตรปิฎก เล่ม 26 ขุททกนิกาย เปตวัตถุ

- อรรถกถาสมันตปาสาทิกา (อรรถกถาพระวินัย)

- พระธรรมปิฎก (ป.อ.ปยุตฺโต). พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม. กรุงเทพฯ: มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ส่วนผู้มีศรัทธาต้องการสนุบสนุนวัดพระธาตุทุ่งเศรษฐี กรุณา Donation check payable to "Buddhist Meditation Society" หรือ อีกบัญชีหนึ่งชื่อ Wat Phrathat Thongsethi ส่งไปตามที่อยู่ที่แจ้งไว้นี้ 6763 East Avenue H. Lancaster CA 93535 ส่วนท่านที่สะดวก Transfer money with Zelle ก็โอนด้วยเบอร์ (562) 249 - 3789 ขออนุโมทนาบุญ มา ณ โอกาสนี้ด้วย รูปขอจำเริญพร