ความจริงหรือความคิด
ไพฑูรย์ สุขสิขารมย์
ไปกรุงเทพฯ ตอนที่ 15

เดินข้ามถนนจากสนามชัย มุ่งหน้าเข้าวัดพระแก้ว สนามชัยอยู่ติดกับวังสราญรมย์ เพียงมีรั้วกั้น สนามชัยเป็นสนามยาว จะนั่งพิงต้นมะขามเวลาแดดร้อน อาศัยร่มเงา วังสราญรมย์อดีตเคยเป็นตลาดนัด ประกวดนางงาม

วัดพระแก้ว เคยไปบ่อยครั้ง ดูรูปวาดรามเกียรติ์ ตอนไปเขมร ที่นครวัด นครธม ก็มีภาพรามเกียรติ์ เพียงแต่ต่างกันที่โน้นใช้แกะตัดกับพนัง แกะจะดีกว่าวาดอยู่อย่าง อยู่ถาวร รูปวาดนานวัน รูป สี ต้องซ่อม แต่ภาพวาดงดงามกว่า

ไปเมืองไทยขอแนะนำไปเที่ยวตามวัดต่างๆ จะพบศิลปหัตถกรรม รูปปั้น วาด แกะ และหล่อ เคยสังเกตพระพักตร์ของพระประธานไหม ทุกโบสถ์เวลาเราสบตากับท่าน จะได้รับการมอง ดูอ่อนโยน เมตตา ถ้าจะเติมคำว่าสว่าง สะอาดในเรื่องของความคิดถ่ายทอดจากพระพักตร์ย่อมได้รับเสมอ มากคนยามคนไม่ชุม เข้าไปกราบ ปล่อยกิริยาของความสงบสู่ใจ ครับพอหลุดออกมามากสิ่งโล่ง ปลอดโปร่ง สุขใจกินที่เต็มอก พระพักตร์ของพุทธองค์ยิ้มละมัย อ่อนโยน อดคิดคนปั้นกว่าจะหล่อออกมาเป็นสิ่งที่แสดงออก ถ่ายทอดความเมตตา คงจะอาศัยความพยายาม ไม่รู้ว่าคนหล่อ คนปั้น ถ้าเพียงเดินตาม สานความคิดพฤติกรรม ชีวิตน่าจะตัดความทุกข์ได้ อยู่ภายในวัดพระแก้ว เผลอเกือบ 2 ชั่วโมง เวลาที่ใช้ เมื่อมีแต่ความพอใจ เวลาถึงจะนานก็หมดความกระวนกระวายใจ

อดนึกถึงตัวเอง ตอนเป็นเด็กมัธยมไปเที่ยวงานศิลปหัตถกรรม ปีสุดท้ายของมัธยมย้ายไปมีงานที่โรงเรียนเตรียมอุดม ครับที่โน่นกว้าง ติดกับโรงเรียนเตรียมอรชร และวิทยาลัยครูประทุมวัน ชอบไปดูนักเรียนสาวๆ ออกร้านเมื่อความรู้สึกชอบพอ ครับความสุขวิ่งมาสิงสู่กับใจตลอด ครับความคิดของเด็ก คือความฝัน ตื่นมาก็หดหาย มากคนเอาความฝันดีๆ มาสาน ถ้าร้อยให้ชีวิตเจริญมั่นคงเป็นแบบอย่าง

ออกมาเย็นมาก เมืองไทยหน้าฤดูร้อนทุ่มเกือบสองทุ่มยังสว่าง เมืองไทยไม่มีการเปลี่ยนเวลาขึ้นหรือลงเหมือนอเมริกา เดือนนี้เปลี่ยนเวลาเร็วกว่าชั่วโมง ค่ำเร็วขึ้น สว่างเคยยังมืดกลายเป็นเห็นสิ่งรอบตัว การเปลี่ยนเวลาคือความสะดวกในการเดินทาง และคงจะหมายถึงประหยัดพลังงาน ถ้าตื่นมายังมืด ย่อมต้องเปิดไฟ ยิ่งตอนนี้จดหมายจาก PGTE ส่งมาบอกว่า ต้องขึ้นราคาไฟ จำเป็นถ้าเปลี่ยนเวลาไฟไม่ต้องเปิด แต่ก็แปลกนะกลับบ้านมืด ก็ต้องใช้แรงไฟมากขึ้น แล้วอะไรคือความถูกผิด ครับผมชีวิตคน ทางเลือกจะถูกหรือแพง ทำใจให้สบายเพราะคิดมากสิ่งไม่ชอบก็มากระทบ

อดคิด การที่เราเรียนหนังสือมากปี จากโรงเรียนตั้งแต่อยู่ในท้องจนพ่อแม่ละโลก เราเรียนหนังสือจากท่าน ท่านจะสอนโดยตรง คือนั่งยืนบอกกล่าว เรียนโดยทางอ้อม คือพฤติกรรมของพ่อแม่แสดงออกประจำวัน ถ้าท่านจะตาย ความรู้และพฤติกรรมของท่านยังถ่ายทอดมายังเรา จากเราถ่ายให้ลูกและหลาน ครับเหมือนลูกโซ่ ผู้ใหญ่มากรายติเด็กประพฤติตัวไม่เรียบร้อย จะบอกว่าไอ้เด็กคนนี้พ่อแม่ไม่สั่งสอน โดยแท้ท่านอาจจะสอน แต่พฤติกรรมไม่ดี อาจถ่ายทอดมาจากยีนส์ เพิ่งมาแสดงผล และความรู้การศึกษาเราได้มาจากสังคม รวมแล้วสิ่งที่ติดตัวเรียก “องค์รวม” คือความสัมพันธ์ที่ถ่ายทอดต่อกัน ผลรวมที่ดีถ้าเรามีสังคม อย่างไปวัด ไปออกกำลัง ท่องเที่ยวกับเพื่อน แม้แต่ไปบ่อน สามารถทึกทักได้ว่าชีวิตเราไม่ได้อยู่โดดเดี่ยวต่อไป ก็ยังมีบ้างที่หลายคนละทิ้งสิ่งดีงามกับเพื่อนๆ ช่วยไม่ได้ อยู่โดดเดี่ยวคงเป็นความต้องการของตัวเอง

กรุงเทพฯ ไม่เฉพาะเวลานี้ ผมเดินจากท่าพระจันทร์ ผ่านสนามหลวง ถึงสนามชัย แม้ค้าหาบของขายมีเยอะ ยิ่งตอนเช้า กลางวัน เย็น มืดค่ำ มากถนน ซอย มีการค้า ครับเศรษฐกิจของไทยที่คนส่วนมากมีชีวิต แต่ละวัน คือการค้าที่เรียกว่าพึ่งพาตัวเองปัญหาย่อมมีถ้าเจ็บป่วยรายได้หยุด พอเกษียณรายได้จากงานไม่มี คนค้าขายที่เห็นเป็นผลรวมของชายหญิง แต่หญิงมากกว่าเยอะ

ครับอดคิด ผู้หญิงคือเพศแม่ เป็นนักสู้ค้าขายริมถนนงานหนัก ต้องแบกหาม อาหารที่เตรียมไม่สามารถกับตุนได้ ทำแต่ละวัน เวลาไปซื้อก็อาศัยเดินบ้าง อย่างดีรถตุ๊กๆ รถแท็กซี่ ถ้าสิ่งของไม่มาก รถเมล์ก็เห็นบ่อย ถือหนัก เบียดเสียด หลายคนทำหน้ายี้เหม็นกลิ่นสาบ

เคยอ่านหนังสือ เขาบอกว่า ผู้หญิงฉลาดกว่าผู้ชาย แต่ผู้หญิงโดยเฉลี่ยความรู้น้อยกว่า แต่ความเข้าใจมากกว่า ผมนั่งคิดหลังจากอ่านจบ เอาดินสอเคาะโต๊ะ รู้แต่ว่าผู้หญิงเข้าใจอะไรต่อมิอะไรง่ายกว่า ไม่ดื้อด้านถกเถียงเพื่อเอาแพ้เอาชนะ เคยมองดูแม่ทำงานตลอดวัน ดูแลบ้าน ไปทำงานหารายได้ เลี้ยงดูลูก คิดและลงทุนส่งลูกเรียนหนังสือ แม่จะสอนอยู่เคียงข้างเสมอ แม่ย่อมมีความทุกข์บ้างก็ไม่เคยอาศัยเครื่องมึนเมา เพียงคุยกับเพื่อน เล่าความในใจ ประเดี๋ยวความทุกข์กังวลก็คลาย คำว่าประเดี๋ยวผมหมายถึงต้องการเวลาเหมือนกัน อาจเป็นวัน หรือ อาทิตย์ อาจยาวนานกว่า คงเหมือนธุรกิจ พวกบริหาร CEO ก่อนโน้นต้องเก่งตัวเลข สถิติ แต่ช่วงหลายปีมา ความคิดให้การบริหาร ถ้าขาดจิตวิทยา และสังคมรอบตัว ธุรกิจจะไม่ขยายดีเท่าที่ควร ปัจจุบันผู้บริหารจึงต้องมีองค์ประกอบการบริหาร คือรู้จักสังคม และรักผู้ร่วมงาน เข้าใจ เห็นใจ มากบริษัทส่งคนงานไปทำงานที่อื่น แม้แต่ต่างประเทศ ถ้าปล่อยให้ผู้บริหารมีเมตตาธรรมฝ่ายเดียวย่อมไม่ถูก ผู้ร่วมงานก็ต้องมีด้วย ใช้สติปัญญา แรงงาน ทุ่มเทงานในหน้าที่ แสดงความคิดเห็นประสานงาน

ไม่รู้ว่าเดี๋ยวนี้ยังมีอยู่อีกไหม ความคิดของคนงานจะต่างกับเจ้าของร้าน คนงานเคยคิดว่า ขยันงาน ทุ่มเท ทำให้เจ้าของรวย จริงแล้วบริษัทหรือห้างร้านเจริญก้าวหน้า มีเงิน ทุกคนก็มีความสุขสบาย ที่เราเรียกว่า “ชีวิตมีความมั่นคง” ลูกเมียอยู่บ้าน อานิสงค์ความมั่นคง ถ่ายทอดออกมาสู่จิตและหน้าตาของพ่อบ้าน แม่บ้าน ลูกๆ มีสตังค์กินไอศกรีม กางเกง กระโปรง รองเท้าเก่าขาด มีเงินซื้อใหม่ ถ้าคิดผิดเข้าข้างตัวเองสุดท้ายคือกอดความทุกข์ คิดไม่ถูกคิดใหม่ได้

การศึกษาจึงสอนให้คนรู้จักเรียนรู้ มองสิ่งรอบตัว รู้จักขอบคุณ สังฆราชวัดราชบพิธ สอนผมเสมอ ชีวิตถึงเราจะยืนอยู่ในตำแหน่งสูง ถ้าสังคมไม่เปิดโอกาสให้ได้ใช้ความสามารถ คุณธรรม รวมทั้งความตั้งใจในการทำงาน โดยเฉพาะดำรงไว้ซึ่งศาสนา คือธรรมะ ความเป็นธรรมชาติ และความถูกต้อง ก็จะเสื่อมไปตามกาลเวลา จึงเป็นความจริง ทุกสิ่งที่ถูกต้องและดีงามเกิดจากตัวของทุกคน

ครับเมื่อหิวท้องจะบ่น ผมเดินตัดจากวัดพระแก้ว ผ่านกระทรวงกลาโหม ข้ามสะพานหมู เดินเข้าร้านอาหารมากมายที่สี่กั๊กพยาศรี ร้านข้าวแกง กระเพาะปลา โจ๊ก ข้าวต้ม ก๋วยเตี๋ยว ราคายุติธรรมเสมอ คุณภาพเกินราคา ครับคนขายกับคนกินต่างเกื้อกูลเห็นใจต่อกัน ถ้าคนขายคิดแต่กำไร ย่อมตัดตอนความถูกต้องมากด้าน

อดนึกถึงแม่ค้าข้าวแกง เจ้าของชื่อศรีสะอาด หนูใจคง ขายข้าวแกงในโรงอาหารคณะวนศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

ชื่อเล่น ป้าเล็ก ก่อนที่จะมีร้านของตัวเองเคยเป็นลูกจ้าง เป็นแม่ครัว ไปทำอาหารให้เด็กกิน ตอนไปทำงานป่า เธอเล่าว่าเด็กมากคนเป็นเด็กจากต่างจังหวัด มากรายอัตคัดเงิน บางวันเงินขาดมือไม่มีอาหารกิน ป้าเล็กเสนอตัวเองให้ทุนเด็กคณะวนศาสตร์ ปีละ 20 คน ทุกคือกินอาหารฟรี ครับเด็กจะมี 4 ปี ป้าให้ทุน 80 ทุน เด็กมากคนก่อนมากินอาหารก็ช่วยตักอาหาร ล้างจาน แม้แต่เรียนจบก็พาภรรยาและลูกมาหา ต่างรู้จักบุญคุณ อาหารที่เด็กกิน ตักบริการเอง เธอบอกให้ตักเยอะและป้าเล็กก็บอกกับเด็กเสมอ ไม่ต้องช่วยเอาเวลาไปเรียน ครับคนอย่างป้าเล็ก ทำการค้าเล็กๆ แต่ใจยิ่งใหญ่ ถ้าตายแล้วเกิดเป็นจริง ป้าเล็กทำบุญจากใจ บริสุทธิ์ ครับชีวิตเกิดใหม่คงอุดมสมบูรณ์ดูได้หน้าตายิ้มของป้ามีทุกวันที่ร้าน