ความจริงหรือความคิด
ไพฑูรย์ สุขสิขารมย์
โรงเรียนของแม่ ตอนที่ 14

ผู้ใหญ่บ้าน นัดลูกบ้านมาพร้อมที่โรงเรียนใต้ถุนบ้าน มากคนมาก่อนเวลา ยืนคุย คนรู้จักคบหาสมาคมกับคนอื่น ถึงจะมีปัญหาชีวิตบ้าง จะเรื่องเงิน ลูก แลสามี เมื่อมาคุยแลกเปลี่ยน ความอึดอัดย่อมผ่อนคลาย ชีวิตคนไม่มีอะไรสมบูรณ์เสียทีเดียว เมื่อรับรู้เพียงแต่คิดว่าความทุกข์มาไม่นานก็ไป ความสุขและพอใจเคลื่อนตัวมาแทน คงเหมือนน้ำขึ้นน้ำลง กลางวัน กลางคืน แม่กล่าว

หลวงท่านกำชับผู้ใหญ่บ้าน ให้นำพันธุ์ปลานิลมาแจกจ่ายให้ชาวบ้านเลี้ยง ปลานิลรูปร่างคล้ายปลาหมอ กลีบ สีใกล้เคียง แต่จะแตกต่างปลานิลตัวโตกว่าหลายเท่า เลี้ยงง่าย ไม่นานก็สามารถเป็นอาหารหลักได้ ถ้าขยันเลี้ยงเพิ่ม อาจสามารถขายทำรายได้ จะมีพ่อค้ามารับถึงบ้าน พูดถึงปลาหมอ มีปลาหมอกลม คนนิยมรับประทาน เนื้ออร่อย จะทำฉู่ฉี่ หลือปลาแดดเดียว แต่ปลาหมอก้างเยอะ ครีบแหลมคม ด้านแก้มเหงือก สามารถกระดื๊บไปได้ไกลบนบก ทนต่อความแห้งแล้ง

รุ่นก่อนแม่ ไม่ว่าจะเป็นหัวหน้าครอบครัว ผู้ใหญ่บ้าน กำนัน นายอำเภอ และผู้ว่าราชการจังหวัดมีแต่ชาย เหตุผลยุคโน้น ครอบครัวจะส่งลูกชายเล่าเรียน มีการศึกษาสูง ความหวังเป็นข้าราชการ คือเจ้านายคนคงจะหมายถึงข้าราชการ เมื่อเข้าแล้วจะอยู่ยาวจนปลดเกษียณ ที่ถูกไล่ออกเพราะความประพฤติคดโกง แต่ถ้ารับราชการมีตำแหน่งใหญ่โต เป็นที่รู้จัก ทำผิดโทษร้ายแรง มากคนเพียงถูกย้าย ข้าราชการโดยปกติชาวบ้านยกย่องเคารพ เกรงกลัว แม้แต่ครูชาวบ้านนำลูกไปเรียน ระยะเข้าเกณฑ์ เดินเข้าโรงเรียนจะนั่งยองๆ ยกมือไหว้ คนไทยจึงสารพัดกลัวชาวบ้านในตำบลของแม่ อะไรที่แปลกประหลาด เหมือนจับปลาได้โตหลายเท่า ซึ่งไม่เคยพบมาก่อน ชีวิตรอดตายมาได้ ชาวบ้านจะยกมือสาธุ บอกกล่าวเป็นปลาเจ้า หน้าที่ดูแลแม่น้ำ วันนี้คงถึงสิ้นสุดชะตากรรม ก่อนกินขอขมาลาโทษ

อีกอย่างข้าราชการ เข้าแล้วครอบครัวสบาย เรื่องรักษาพยาบาลฟรี ลูกค่าเล่าเรียนฟรี ตายมากสิ่งถ่ายถึงเมีย ลูกอาจจะไม่ได้

ส่วนลูกผู้หญิง ชาวบ้านไม่นิยมส่งเรียน บอกต่อกัน อีกไม่นานก็แต่งงาน เป็นแม่บ้าน สามีเลี้ยง อยู่บ้านทำกับข้าว ทำความสะอาดบ้าน ถ้าบ้านมั่งมี ที่เรียกคหบดี ย่อมมีไร่นาเป็นร้อย ต่างกับปัจจุบัน มหาเศรษฐีมากคนมีที่ 6 แสน 5 แสน หรือ 4 แสนไร่ เป็นหมื่นไร่ หลายรายและยิ่งรุกล้ำที่สงวนมีเยอะเป็นพันแห่ง ครับเมื่อร่ำรวยมีคนต้องดูแล ไม่ต้องเรียน อยู่บ้านงานก็เต็มมือแล้ว ยิ่งนิยมมีลูกหลายคนแม่ย่อมต้องทุ่มเทกายใจ อบรมลูก วางแผนการศึกษา เพราะตั้งแต่ยุคไหนๆ การศึกษาย่อมมีค่าและจำเป็น การศึกษาทำให้ทันคนสนทนาโต้ตอบมั่นใจ

ตั้งแต่ พ.ศ. 2475 เราเริ่มมีนายกชาย แต่ดูแล้วชายก็มีปัญหาในการบริหารประเทศ บางคนอยู่ไม่นาน ถูกไล่ออก แต่นายกคนสุดท้ายเป็นหญิง ปัจจุบันชายหญิงเสมอภาค ครอบครัวไหนจะยึดเมียเป็นใหญ่ หรือสามีเป็นใหญ่ไม่ว่ากัน แต่ถ้ามีเรื่องถกเถียง ต่อว่า และยกเรื่องตำหนิ ส่วนมากที่เห็นชายเป็นฝ่ายยกธงขาวคือแพ้ครับ

สำหรับอเมริกา ประธานาธิบดีหญิงยังไม่เคยมี หลายคนบอกว่าหน้าไม่อายบอกว่าเป็นประเทศประชาธิปไตย ประชาชนสนใจการเมือง ถึงเวลาเลือกตั้งต่างระดมโฆษณา กฎหมายมากสิ่งยังไม่เกิด ไม่มี และสำคัญเคยถูกคัดค้านไม่ได้รับการตัดสินให้เป็นกฎหมายใช้ได้ อย่างทำแท้ง ปัญหาแต่งงานเพศเดียวกัน การปลูกและสูบกัญชา ครับมากรัฐประชาชนโหวตให้ผ่านรัฐสภา เป็นกฎหมายรับรอง เชิญกระทำได้ โดยถูกกฎหมาย แต่มากรัฐยังตกลงกันไม่ได้อ้างสารพัดเหตุผล

เหลือเชื่อรุ่นแม่ แม่เป็นหัวหน้าครอบครัว ผมไม่เคยถามความรู้สึกของพ่อ (ผู้ชาย) น้อยหน้าไหม แต่สิ่งที่ผมเห็นไม่มีการถกเถียง ทุกอย่างคือระบบประชาธิปไตย รุ่นนี้ ผู้หญิงเรียนหนังสือ เป็นหัวหน้างาน ควบคุมผู้ชาย แม่หาเงินเข้าบ้าน จัดสรรให้ลูกได้เรียนหนังสือ กระตือรือร้น ไม่หยุดนิ่งหนทางเป็นผู้นำส่องแสง

ผมจำภาพได้ดี แม่เอาเรือข้าวไปซื้อข้าว คนงานแบกข้าว ลงเรือ แม่ตวงข้าว ข้าวทุกถังเวลาแม่ตวงจะปักติ้ว เจ้าของข้าวจะเก็บติ้ว และนับจำนวนกี่ถัง คิดเป็นเกวียน หนึ่งเกวียนร้อยถัง ผมยืนช่วยแม่ เหงื่อเต็มหน้า ขี้มูกไหล แม่ดูแล้วรู้สึกเมตตา เรียกไปบอกว่าอีกไม่กี่เดือนก็สอบไล่ จบ ป.4 แม่บอกว่าจะส่งไปเรียนกรุงเทพฯ แม่มองหน้า อยากไปไหม เพราะทำงานที่พ่อแม่ทำ ถึงจะเป็นงานบริสุทธิ์ มีเงินใช้ แต่เป็นงานหนัก มากปีชาวนาจะมาขอยืมเงิน แล้วใช้คืนเป็นข้าว เรียกว่าตกข้าว บางครั้งชาวนาทำนาแล้วไม่ได้ข้าว เพราะการเพาะปลูกข้าวต้องอาศัยธรรมชาติ แดด ฝน พอได้ข้าวขึ้นอยู่กับราคาข้าว แม่จึงอยากให้ลูกเรียนหนังสือ กรุงเทพฯ มีโรงเรียนดีๆ เมื่อลูกมีมานะ มหาวิทยาลัยมี 4 แห่งเท่านั้น เมื่อลูกอยากเรียน ต้องขยันนะลูก ต้องมีความรู้ในการสอบเข้า

แต่อย่างไรก็ตาม แม่ก็เป็นหัวหน้าครอบครัว รู้จักหาเงินโดยการค้า ควบคุมคนงาน หน้าที่ของแม่ยิ่งใหญ่ อบรมสั่งสอนลูก คำพูดของแม่ติดหูผมทุกวัน "เป็นคนดีนะลูก" คำพูดที่แม่ใช้กับลูก แม่เฝ้าอบรมสั่งสอนให้เรียนหนังสือ หน้าที่ของลูกขยันเรียน เรื่องเงินแม่บอกว่าเป็นหน้าที่ของแม่ จึงเห็นได้ว่าทุกวันแม่ขยัน อดทน ทำงาน แม่ไม่เคยบ่นว่าเหนื่อยงาน ลูกทุกคนคลุกคลีกับพฤติกรรมของแม่ สิ่งดีๆ ซึมซับ

ครับจะเป็นหญิงหรือชาย ที่ทำหน้าที่บริหารบ้าน อเมริกา สมัยหน้า น่าจะมีผู้หญิงชื่อ ฮิลรารี่ คลินตั้น สมัครรับเลือกเป็นประธานาธิบดี ถ้าได้ก็เป็นผู้หญิงคนแรก ปีนี้เธอพร้อม ครอบครัวคนอเมริกันจะมองระบบครอบครัว ชีวิตผ่านมาตั้งแต่ประถม มัธยม และมหาวิทยาลัย ชีวิต เคยอุทิศ กายและใจ ช่วยสังคมหรือเปล่า เพราะเป็นความจริงคนที่เติบโต กระตือรือร้น เห็นคนด้อยโอกาสเกิดความสงสาร ยื่นกายใจ ช่วยเหลือจึงเป็นสูตร คนถ้าจะเป็นผู้นำประเทศซึ่งมีคนจน คนรวย คนพิการ จิตใจเราสงสาร อยากช่วยเหลือ ถ้าเป็นผู้นำ ย่อมสร้างผลงานได้ดี ฮิลรารี่ กำลังจะมีหลาน ครับสังคมอเมริกันถือว่าสมบูรณ์แบบ ยิ่งทุกคนมีการศึกษาดี ย่อมรู้จักพัฒนาปัญญา ให้เกิดศักยภาพที่ดีได้ ฮิลรารี่จบปริญญาตรี ที่เวลเรสเร่ รัฐบอสตัน จบกฎหมายจากเยล

เมื่อไม่นานผู้หญิงซึ่งได้รับเลือกทำงานให้รัฐสภา ออกมาโฆษณา อยากให้จำนวนผู้หญิงเพิ่มรับใช้ประชาชนในรัฐสภามากขึ้น พวกเราต้องให้โอกาสผู้หญิง ดูได้ไม่มีผู้หญิงโกง ทำเสื่อมเสีย

แม่มองหน้าผม อ้ายหนู อเมริกาคนไทยอยู่มาก มีกำนัน ผู้ใหญ่บ้าน ผมมองหน้าแม่ แม่คงหมายถึงคนไทยเลือกผู้นำประสานงานกับรัฐบาล ไม่มีหรอกแม่ มีแต่นายกสมาคม ทำหน้าที่เป็นศูนย์กลางของคนไทยจัดกิจกรรมที่เรียกว่าวัฒนธรรมไทย อย่างดนตรีไทย ระนาด ขิม รำไทย อย่างพวกเล่นละครนะแม่ การแต่งตัว เนื้อเรื่อง แตกต่างจากละครศาลเจ้าพ่อหลักเมือง แต่ที่เราเรียนกันเป็นระบบคนกรุงเทพฯ นะแม่ เหมือนโรงละครแห่งชาติที่เคยพาแม่ไป สมาคมตอนนี้คนเป็นนายกครั้งละ 2 ปี นายกไทยคนปัจจุบันชื่อ วัลลภ คชินทร เป็นนายกปีที่ 3 แล้วยังอยู่อีกปี กำลังวิ่งหาคนทำงานตำแหน่งนายก ที่จริงตำแหน่งนี้ สำหรับลูกมีเกียรติเพราะลูกเคยทำหน้าที่นายกสมาคมปี 1991 ลูกชอบมากยิ่งช่วงหาเสียง ไปกับเพื่อนสนิท ชื่อ องอาจ เฉลยชีพ รุ่นเดียวกับลูก แต่เขาจบปริญญาโทแสตนฟอร์ต ลูกจบปริญญาโทมหาวิทยาลัยอีสเทิร์นออริกอนคอลเลจ ปี 1970 ตอนหาเสียง รู้ว่าบ้านเพื่อนมีงาน ลูกกับองอาจจะไปซื้อเบียร์และอาหารไป องอาจเคยแนะให้ลูกจัดงานฟรี คนมาเที่ยวบริจาค จะให้หรือไม่ไม่ว่ากัน เพราะสุดท้ายของปี สมาคมจะทำหนังสือได้ค่าโฆษณา เกิดความช่วยเหลือของคนเบย์เอเรีย โดยเฉพาะร้านอาหารและการค้าอื่นๆ

วัลลภ ถือได้ว่าเป็นนายกเก่ง ทุ่มตัวเพื่องาน จัดงานสงกรานต์ แบบงานแฟร์ เหมือนงานวัดนะแม่ มีมวยไทย ดนตรีไทย ร้านอาหารไทย คนแน่น นายกคนนี้เข้ากับคนไทยได้ดี ลูกคิดว่าเป็นคนพูดเก่ง และทำงานเก่ง เสียสละ งานสังคมจัดที่วัด อย่างกงสุลสัญจร วัลลภ จะทอดปลาเทร้าแดดเดียวมาเยอะ และเดาได้เกือบทุกงาน แต่ตอนงานกงสุลมาพูดที่ฮอลิเดย์อินท์ ผมเดาว่า วัลลภ จะต้องมีปลาแดดเดียวมาต้อนรับกงสุล แต่ลูกเดาผิด เขาทำข้าวผัดกะเพราไข่ดาว อาหารกล่องนี้ถือได้ว่าเป็นอาหารโปรดของคนไทย นำมาเยอะนับเป็นคนมีการศึกษาสูง อ้อกลอนเก่งมาก แม่คนนึกไปถึงลำตัด จริงนะแม่ถ้าเขานำไปเล่น ลำตัด หนุ่ม หน้าตาดี มี 3 ร้านอาหาร สาวๆ ตำบลแม่คงหนีตามเขา แต่เขามีเมียมีลูก และลูกย้ำได้มั่นใจ เขารักครอบครัวมาก คิดจะฟันทิ้ง เป็นของสนุกทางผ่าน ให้ผมตายเสียยังจะดีกว่าผิด คำสัญญาต่อลูกเมียนั้นเป็นคำพูดของ วัลลภ แล้วลูกละยิ้มตอบเกิดคนละเวลา

ในอเมริกา วัดคือสังคมอันหนึ่งของคนไทย คนนิยมไปวัดทำบุญ บุญคือความสุข ลูกสังเกตทุกครั้งคนไปวัด คุย หัวเราะ ฟังเทศน์ พระท่านจะบอกว่า โยมขอให้มีความสุข ร่ำรวย ก่อนโน้น แม่เคยคิดว่าสิ่งที่อวยพรมันคือกิเลส นานมาแล้วแม่เข้าใจว่าสิ่งที่พระท่านบอก อยากให้ยึดมั่นในสิ่งที่โยมมีอยู่แล้ว คงเหมือนกับแม่ย้ำกับลูก เจอหน้าก่อนลา "เป็นคนดีนะลูก"